این نهاد مشورتی که به عنوان زیرمجموعه سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی به بیش از 26 کشور صنعتی دنیا در زمینه سیاست‌های انرژی مشاوره می‌دهد، در سال‌های اخیر همواره در گزارش‌های خویش سعی کرده وضعیت بازار نفت را بحرانی‌‌تر از آن چه هست جلوه دهد و فشارهای سیاسی بر اعضای اوپک برای افزایش تولید را تشدید نماید.
از آنجا که اکثر 26 کشور صنعتی عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، که آژانس بینالمللی انرژی به آنها مشاوره می‌دهد، واردکننده نفت هستند، آژانس در سالیان اخیر تلاش کرده با انتشار گزارش‌های جهت‌دار، منافع اعضای متبوع خود را با جلوگیری از افزایش بیشتر بهای نفت و تحت فشار قرار دادن اوپک برای افزایش تولید تامین کند.
گزارش ذیل به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا ادعای آژانس بینالمللی انرژی واقعیت دارد که نفت اکنون، خیلی گران است؟
بر اساس گزارش تازه آژانس بینالمللی انرژی، دوران نفت ارزان به پایان رسیده و جهان در آینده با بحران نفت روبه‌رو خواهد شد. در گزارش جدید آژانس بینالمللی انرژی آمده است: «عرضه نفت خام در بازارهای بینالمللی به سرعت در حال افزایش است اما میزان استخراج این ماده ثابت مانده است.» این نخستین بار است که آژانس بینالمللی انرژی به صراحت درباره وقوع بحران نفت و گاز هشدار می‌دهد.
آژانس در این گزارش، بر مواردی مانند کمبود بسیار شدید ظرفیت‌های جدید تولید نفت و بحران تقاضا، افزایش شدید قیمت مواد نفتی و مشکلات ناشی از این افزایش قیمت بر کشورهای صنعتی تاکید کرده است. نکته مهم این گزارش در آن است که آژانس بینالمللی انرژی، تاکنون بر مسأله بحرانی که جهان در آینده در زمینه تامین نفت با آن مواجه خواهد شد، سرپوش می‌گذاشت.
کارشناسان بینالمللی نفت که در کنگره جهانی نفت در دسامبر 2006 (آذر 1385) در ایتالیا برای نخستین‌بار درباره این بحران هشدار داده بودند با سکوت آژانس بینالمللی انرژی روبه‌رو شدند اما اکنون گویا آژانس نیز ناچار شده است که واقعیات را برملا کند.
در گزارش آژانس آمده است: «در حالی که عرضه نفت از جانب سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، به‌طور متوسط سالانه یک درصد افزایش خواهد یافت، افزایش تقاضای خرید در بازارهای نفت جهانی، سالانه بیش از 2 درصد خواهد بود. استخراج نفت در کشورهای نفت‌خیز دیگر مانند انگلیس و مکزیک، سیر نزولی دارد. میزان استخراج نفت خام در انگلیس که در حال حاضر روزانه یک میلیون و 700 هزار بشکه است، در 5 سال آینده به یک میلیون بشکه خواهد رسید و بدین ترتیب، جهان باید با این مسأله کنار بیاید که سازمان اوپک در آینده نزدیک به قدرت بیشتری دست خواهد یافت و در صحنه انرژی جهان، بیش از پیش تعیین‌کننده خواهد بود.»
در همین رابطه، آژانس بینالمللی انرژی، وضعیت عرضه و تقاضا در زمینه گاز طبیعی را بدتر از وضعیت نفت دانست و در گزارش خود آورده است که در 10 سال آینده مقدار گازی که در بازارهای جهانی عرضه می‌شود، به‌هیچ‌وجه پاسخگوی تقاضاها نخواهد بود. پیشنهادهای کارشناسان صنعت نفت برای جلوگیری از یک بحران جدید، یا بسیار پیش پا افتاده‌اند یا اجرای آنها غیرممکن است.
به‌عنوان نمونه، لورنس ایگلز رییس بخش صنعت نفت آژانس بینالمللی انرژی معتقد است که برای چیرگی بر این معضل، 2 راه بیشتر وجود ندارد، یا باید استخراج نفت در کشورهای عضو اوپک را بالا برد یا اینکه تقاضای کشورهای صنعتی را پایین آورد. با توجه به اینکه بالابردن میزان استخراج نفت به راحتی امکان‌پذیر نیست، بازارهای جهانی برای حل این بحران دست به اقدامی عاجل زدند و سفارش‌های خود را به طرز بی‌سابقه‌ای افزایش دادند که این باعث شد قیمت نفت خام به سرعت بالا رود و به بشکه‌ای 76 دلار در هفته اخیر نیز برسد. رکورد تاریخی قیمت هر بشکه نفت خام تاکنون 79 دلار بوده است که در صورت ادامه روند کنونی، این رکورد به زودی شکسته خواهد شد.
نفت 70 دلاری، گران است؟
سؤال مهم خصوصاً برای افکار عمومی کشورهای تولیدکننده نفت این است که آیا قیمت نفت خیلی بالا است و آنطور که واردکنندگان نفت می‌گویند، موجب به مخاطره افتادن وضعیت اقتصادی این کشورها شده است؟
واقعیت صنعت نفت این است که با توجه به افزایش قابل ملاحظه هزینه‌های تولید نفت خام در اکثر نقاط جهان و به اتمام رسیدن ذخایر نفتی سهل‌الوصول، هزینه تولید نهایی تولید نفت و هزینه‌های سرمایه‌گذاری برای افزایش ظرفیت تولید و یا ایجاد ظرفیت‌های جدید برای کشورهای تولیدکننده، شدیداً افزایش یافته است.
بازار سخت‌افزار و تجهیزات نفت نیز عموماً در اختیار شرکت‌های معظم کشورهای صنعتی قرار دارد و افزایش قیمت نفت در سال‌های اخیر، بالا رفتن هزینه‌های پیمانکاری و تهیه قطعات تاسیسات نفتی را نیز به دنبال داشته و از این وضعیت، شرکت‌های غربی سود برده‌اند و نه کشورهای تولیدکننده نفت.
به طور خلاصه، سهم کشورهای تولیدکننده نفت از رقم مثلاً 70 دلاری بهای نفت در شرایط کنونی، چندان بیشتر از سهم آنان از نفت 30-20 دلاری بهای نفت در 10 سال قبل نیست.
بعلاوه، از افزایش بهای نفت، فقط کشورهای تولیدکننده سود نبرده‌اند، بلکه سهامداران شرکت‌های نفتی غربی مهمترین برندگان رشد بهای نفت هستند.
با وجود گزارش‌های هدایت‌شده‌ای که نهادها و رسانه‌های غربی از اوج گرفتن بهای نفت منتشر می‌کنند، کارشناسان منصف معتقدند نفت صادراتی کشورهای تولیدکننده، بیش از رقم 70 دلاری فعلی می‌ارزد. در واقع در سالیان اخیر، رشد هزینه‌های تولید نفت هیچ‌گاه کمتر از رشد قیمت نفت در بازارهای جهانی نبوده است.
مقایسه قیمت‌های واقعی نفت خام یعنی احتساب نرخ‌های تورم بینالمللی نیز نشان می‌دهد هم‌اکنون قیمت نفت در بالاترین سطح واقعی خود قرار ندارد. هر چند در دهه‌های گذشته قیمت نفت خام هیچ‌گاه به سطح کنونی 70 دلار نرسیده بود، اما مطمئناً نفت 30 دلاری سال 1980 ارزشی بیش از نفت 70 دلاری سال 2007 دارد.
از این رو، واقعیت این است که هرچند بازار نفت چند سالی است در رونق به سرمی‌برد، اما قیمت نفت خام در بازارهای جهانی در شرایط فعلی در سطح بی‌سابقه‌ای قرار ندارد.
افزون بر این، نوسانات شدید بهای نفت در یک دهه اخیر، بیش از آن که به واردکنندگان نفت آسیب وارد آورد، اقتصادهای بیمار تولیدکنندگان را بیمارتر ساخته و آنان که دوران نفت 7 دلاری اواخر دهه 1990 را به سختی گذراندند، اکنون باید نفت 70 دلاری را با طعم بیماری هلندی بچشند.
بالاترین قیمت نفت
رکورد بالاترین قیمت روزانه نفت خام به روزهای ابتدایی آگوست سال 2006 به هنگام تهاجم رژیم صهیونیستی به لبنان برمی‌گردد که قیمت هر بشکه نفت خام در بورس نیویورک به 4/78 دلار رسید.
اما در صورت محاسبه قیمت واقعی نفت و احتساب نرخ تورم، رکورد قیمت نفت به اوایل سال 1979 بازمی‌گردد که قیمت هر بشکه نفت خام تحت تاثیر انقلاب اسلامی ایران و تنش‌ها در خاورمیانه به 38 دلار رسید که این رقم با احتساب نرخ متوسط تورم در سطح بینالمللی معادل بیش از 100 دلار در سطح ارزش کنونی است.
البته متوسط قیمت نفت در کل سال 1979 حدود 6/12 دلار بود که با احتساب نرخ تورم به حدود 32 دلار می‌رسد.
